Η εμβληματική σαλάτα/μεζές φτιάχνεται παντού στο νησί με κρίθινα παξιμάδια (ντάκους) και δροσερή ξινομυζήθρα. Κάποιοι μερακλήδες λένε ότι βουτάνε στη θάλασσα τον ντάκο για να μαλακώσει κι ύστερα τον «λαντουρίζουνε» (ραντίζουν) με μπόλικο λάδι. Απλούστατη συνταγή, με λίγα υλικά, που όμως πρέπει να είναι καλοδιαλεγμένα. Ένα κορυφαίο λάδι, ακόμα καλύτερα αγουρόλαδο, γλυκές, καλοκαιρινές ντομάτες, ρίγανη φρέσκια ή ξερή. Οι Κρητικοί τα βάζουν όλα σε γενναίες ποσότητες. «Ούτε που θυμάμαι πότε το πρωτόφαγα», λέει ο Ρεθυμνιώτης Μάριος Πορταλιός, από το εστιατόριο Lemonokipos, που μας έδωσε τη συνταγή. «Ήταν στο σπίτι μας λιχουδιά όπως κι οι τηγανητές πατάτες. Το καλοκαίρι το τρώω κάθε μέρα. Μπορώ να ζήσω με την κουκουβάγια». Η κουκουβάγια είναι μια νεότερη ρεθυμνιώτικη παραλλαγή της σαλάτας, στην οποία αντί για τους ντάκους, τα παραλληλόγραμμα παξιμάδια, χρησιμοποιούν στρογγυλή κριθαροκουλούρα. Οι φήμες λένε ότι ξεκίνησαν να τη σερβίρουν σε μια ταβέρνα στο Ρέθυμνο, που είχε το όνομα «Κουκουβάγιας», στη δυτική πλευρά της Φορτέτζας. Υπάρχουν κι άλλες ιστορίες για την προέλευση και το όνομά της, καμία επιβεβαιωμένη. Άλλες τόσες και οι παραλλαγές της σαλάτας. Άλλοι βάζουν κάππαρη, κρεμμύδια, ελιές, μέχρι και με ρεβίθια τη μαγείρεψε ο διάσημος σεφ Yotam Ottolenghi όταν επισκέφθηκε το Ηράκλειο. Η αυθεντική εκδοχή όμως ξεχωρίζει για την απλότητά της.
Υλικά
- 350 γρ. κρίθινοι ντάκοι ή παξιμαδοκουλούρες
- 650 γρ. ντομάτα, τριμμένη
- 360 γρ. ξινομυζήθρα
- 350 ml ελαιόλαδο
- 1 κλωναράκι ρίγανη φρέσκια, ψιλοκομμένη ή ξερή + επιπλέον για το σερβίρισμα
- 1/2 κουτ. γλυκού ζάχαρη
- 1 κουτ. γλυ
Διαδικασία
Βάζουμε σε ένα μπολ το μισό λάδι και όλα τα άλλα υλικά εκτός από τον ντάκο και την ξινομυζήθρα και τα ανακατεύουμε. Βρέχουμε τον ντάκο με λίγο από το ελαιόλαδο, τον μοιράζουμε σε πιάτα, ρίχνουμε πάνω το μείγμα ντομάτας και έπειτα την ξινομυζήθρα. Ραντίζουμε με το υπόλοιπο λάδι και πασπαλίζουμε με επιπλέον ρίγανη.
